Parlament seçkiləri yaxınlaşdıqca mətbuat və müxalifət nümayəndələri tərəfindən seçicilərin şəxsiyyət vəsiqələrinin götürülməsi və ya şəxsi nömrələrinin verilməsi ilə bağlı məlumatlar yayılır.
Seçki dövründə belə faktlardan seçicilərin iradəsinə təsir etmək və ya onların seçkilərdə iştirakına mane olmaq üçün istifadə oluna bilər.
Bu yazıda şəxsiyyət vəsiqələrinin və nömrələrin kimdən və hansı üsullarla alındığını və onlardan seçkilərdə necə istifadə oluna biləcəyini müzakirə edəcəyik.
Nə baş verir?
“Birlik-Milli Hərəkat”ın vətəndaşların şəxsiyyət vəsiqələrinin əlindən alınmasından danışanlardan biri
Zuqdidi təşkilatının sədri Ana Tsitlidze dir.
Ana Tsitlidzenin qeyd etdiyinə görə, “Gürcü arzusu” fəallarının, kənd qəyyumlarının, qərargah üzvlərinin seçicilərdən şəxsiyyət vəsiqələrini almaqdan başqa heç bir işi yoxdur.
“Onların qeyri-real vəzifəsi var-bir nəfər 200-300 vətəndaşın şəxsiyyət vəsiqəsini almalıdır. Onlar əsas diqqəti bu müsadirələrə yönəldirlər. Biz Zuqdididə vətəndaşlara 300-ə qədər şəxsiyyət vəsiqəsini qaytara bildik, lakin bu, dəqiq rəqəm deyil və əslində neçə şəxsiyyət vəsiqəsinin müsadirə oluna biləcəyini təbii ki, deyə bilmərik”, – Ana Tsitlidze deyir.
Kimin şəxsiyyət vəsiqəsi və şəxsi nömrələri götürülür?
Ana Tsitlidzenin bildirdiyinə görə, şəxsiyyət vəsiqələri əlindən alınan vətəndaşlar əsasən müxalifətçilər və müxalifətçi seçicilərdir.
Onun sözlərinə görə, şəxsiyyət vəsiqələri “Gürcü arzusu”nun seçicisi olduğuna əmin olmayan şəxslərdən alınır.
Ana Tsitlidze deyir ki, insanların şəxsiyyət vəsiqələri əsasən hədə-qorxu və rüşvət yolu ilə alınır.
Onun sözlərinə görə, şəxsiyyət vəsiqələrinin müsadirə edilməsi sxemində əli olan şəxslər də dövlət məmurlarının ailə üzvlərinə gedərək dövlət qurumunda çalışan ailə üzvünün problemlə üzləşməsini istəmirlərsə, şəxsiyyət vəsiqəsini verməli olduqlarını deyirlər.
Ana Tsitlidzenin sözlərinə görə, vətəndaşlara şəxsiyyətlərinin müqabilində pul təklif olunduğu hallar da var.
“ Kəndlərdə çox asandır, kimin müxalifətin, kimin iqtidarın tərəfdarı olduğunu dəqiq bilirlər. Onların əlində məsələn, kimin sosial cəhətdən həssas olduğu və ya dövlət məmuru olan ailə üzvü ola biləcək şəxslərin siyahıları var.
Sosial yardımı olanlara gedib deyirlər ki, şəxsiyyət vəsiqəsini verməsələr sosial yardım kəsiləcək. Dövlət qulluqçularının ailə üzvləri ilə də eyni cür davranırlar, gedib onlara deyirlər ki, məsələn oğlunuz və ya qızınız burada işləyir, problem yaşamaq istəmirsə, şəxsiyyət vəsiqəsini bizə versin”, – Ana Tsitlidze deyir.
“Gürcü Arzusu” ofisindən gizli şəkildə əldə edilmiş fayllar
“Birlik-Milli Hərəkat”ın digər üzvü Tamar Kordzaia Tsnori qocalar evində 22 qoca və müəssisənin 9 əməkdaşı olmaqla şəxsiyyət vəsiqələrinin müsadirə edildiyi barədə məlumat yayıb. Kordzaianın sözlərinə görə, Tsnori sığınacağında alınan şəxsiyyət vəsiqələri Gürcü Arzusunun Ofisinə aparılıb.
Bundan əvvəl partiyanın sədr müavini Natia Mezvrişvili bildirib ki, onların məlumatına görə, şəxsiyyət vəsiqələrinin müsadirə edilməsində DTX, bələdiyyələr və “Gürcü Arzusu” partiyasının nümayəndələri də iştirak edir.
“Ümumiyyətlə, bizdə məlumat var ki, şəxsiyyət vəsiqələri ailələrdən sırf həmin şəxslərin seçkiyə gəlməməsinin qarşısını almaq məqsədilə götürülür. Bizdə olan məlumata görə, onlar da bir növ karusel fırlatmaq istəyirlər. Bu mövzu ilə bağlı bizə bütün bölgələrdən zənglər gəldi və hamısı eyni şeyi deyir. Bu ailələr qorxur, danışa bilmirlər, çünki bəzilərinə pul verilir, bəziləri isə təzyiq altındadır”,- Natia Mezvrişvili deyir.
Şəxsiyyət vəsiqələrini müsadirə etməklə yanaşı, “Gürcü arzusu”nun koordinatorlarının vətəndaşlara şəxsi nömrələr verməsi barədə məlumatlar yayılır.
Bu haqda danışanlardan biri də rusiyapərəst və zorakı “alt-info”nun yaradıcılarından biri Koka Morqoşiyadır. Onun sözlərinə görə, “Gürcü arzusu”nun koordinatorları vətəndaşların şəxsi nömrələrini alıb siyahılarında hakim partiyanın tərəfdarı kimi qeyd edirlər.
Morqoşiyanın sözlərinə görə, “Gürcü arzusu”nun koordinatorları siyahısında tərəfdar kimi qeydə alınan vətəndaşların əksəriyyəti ümumiyyətlə hakim partiyanın tərəfdarları deyil.
Nümunə kimi Morqoşia qardaşlarının adlarını çəkir, onun sözlərinə görə, “Gürcü arzusu”nun koordinatorları tərəfindən partiya tərəfdarları siyahısına daxil edilib. Morqoşiyanın bildirdiyinə görə, onların arasında onun qardaşlarından biri, “Patriotlar Alyansı”nın seçki siyahısında yeddinci yerdə olan İrakli Morqoşia da var.
“Bu [Gürcü Arzusu] koordinatorları nə işlə məşğuldur? 15-20 nəfərlik siyahı gətirirlər, orada rayonlara görə necə bölürlər, bilmirəm, qərargahda, adamlarda 200-300 lari verirlər. Ən paradoksal odur ki, bu siyahıları gətirəndə rayon-rayon gedib deyirlər ki, sadəcə vəsiqəni ver, səni yazdırım, kimə istəyirsənsə səs ver”, Qoqa Morqoşia bildirib.
Ana Tsitlidze şəxsi nömrənin yazılması üçün başqa səbəb göstərir. Onun sözlərinə görə, bunu seçicilərə rüşvət vermək üçün etdikləri hallar var.
“Məsələn, sosial vəziyyətinin ağır olduğunu bildikləri, lakin sosial yardımı olmayan ailəyə gedirlər. Şəxsi nömrəsini yazırlar. Yalnız şəxsi nömrələrin qeyd olunduğu faktlar əsasən rüşvətxorluq cəhdləri olub. Onlara deyirlər ki, problemi həll etmək üçün hansısa sənəd üçün şəxsi nömrə lazımdır”, – Ana Tsitlidze deyir.
Bundan əlavə, Ana Tsitlidze qeyd edir ki, hökumət vətəndaşlara psixoloji təsir göstərməyə və onları qorxutmağa çalışır, guya onlar elektron vasitələrdən istifadə edərək kimin hansı şəxsiyyət vəsiqəsi ilə səs verdiyini görmək mümkündür.
“Kəndlərdə gördükləri ən pis iş insanlara deyirlər ki, seçkilər elektron olduğundan biz kimin kimə səs verdiyini görürük. Dövlət məmurlarına səsvermə zamanı konkret vaxtlar deyilir. Məsələn, Zuqdididə müəllimlərə deyirlər ki, saat 10-12 arasında seçki məntəqəsinə gəlin. Bununla onlar heç nəyə nəzarət edə bilmirlər, amma psixoloji olaraq biz səni tanıyırıq və idarə edirik deyirlər. Qeyd edim ki, bunlar hamısı hədə qorxu üçün deyilən alanlardır, vətəndaşın şəxsiyyət vəsiqəsi ilə kimə səs verdiyini öyrənmək mümkün deyil”, -deyə Ana Tsitlidze deyir.
Natia Mezvrişvilinin sözlərinə görə, şəxsi nömrələrin istifadə oluna biləcəyi yeganə şey saxta şəxsiyyət vəsiqələrinin hazırlanmasıdır.
Hakim partiya ittihamları rədd edir və şəxsiyyətlərin müsadirə olunması ilə bağlı məlumatı onlara qarşı dezinformasiya adlandırır.
“Seçkilər yaxınlaşdıqca müxalifət və onlara dəstək verən media və qeyri-hökumət təşkilatlarının dezinformasiya kampaniyası artır. Son günlər yayılan, guya Gürcü Arzusunun xeyrinə seçicilərin şəxsiyyət vəsiqələrinin əlindən alındığı yalanının tirajına diqqət çəkmək istəyirik. Bu cür yalan kampaniyası radikallar üçün xarakterikdir”, – “Gürcü arzusu”nun üzvü Qivi Mikanadze bildirib.
Karusel necə fırlana bilər?
Müxalifətdə isə karuselin vətəndaşlardan alınan şəxsiyyət vəsiqələri ilə fırlanacağını istisna etmirlər.
“Şəxsiyyət vəsiqələri götürülənləri rayona aparmırlar, digərləri də bu vəsiqələrlə daxil olur. Ən əsası komissiyada öz üzvlərinizin və nümayəndələrinizin olmasıdır. Onlar həmçinin xaricdə olan və Gürcüstanda səs verə bilməyənlərin kimliyindən istifadə edirlər”, Natia Mezvrişvili deyir.
Karusel bir seçicinin müxtəlif məntəqələrdə səs verməsini nəzərdə tutur.
Nəzarətçi seçicinin daxil olduqdan sonra qeyd edilib-edilmədiyini yoxlayır. Qeydiyyatçıya gəlincə, o, seçici şəklinin təqdim etdiyi şəxsiyyəti təsdiq edən sənədə – pasporta və ya şəxsiyyət vəsiqəsinə uyğunluğunu yoxlayır, sonra adının yanındakı siyahıya imza ataraq seçicinin seçki məntəqəsində olmasını öz imzası ilə təsdiqləyirdi.
Elektron texnologiya seçkilərdə “karusel” riskini sığortalayırmı?
Əgər şəxs konkret seçki məntəqəsinə başqasının şəxsiyyətini təsdiq edən sənədlə – yəni həmin məntəqədə qeydiyyatda olan seçicinin şəxsiyyətini təsdiq edən sənədlə gəlsə, nə baş verir? Doğrulama maşını təqdim edilmiş sənədin ona yüklənmiş məlumatlara uyğunluğunu yoxlayacaq və eyniliyi təsdiq edəcək.
Lakin Ana Tsitlidzenin sözlərinə görə, müxalifətin seçki məntəqələrində komissiya üzvləri olacaq və çoxlu müşahidəçilər olacaq ki, bu da karuselin fırlanma şansını azaldacaq.
“Kəndlərdə karusellər istisnadır, çünki orada hamı bir-birini tanıyır və ona görə də komissiyanın bütün üzvləri həmkəndlilərini tanıyır, rayona yad adam girəndə bilirlər. Şəhərdə daha çox imkanlar var. Son seçkilər zamanı bizim konkret rayonlarımız var idi ki, onlar bunu etməyə çalışırdılar”, Ana Tsitlidze deyir.
Həll yolu nə ola bilər?
Ana Tsitlidze tövsiyyə edir ki, şəxsiyyət vəsiqəsi əlindən alınan şəxslər öz hüquqlarını müdafiə edə bilmək üçün bu barədə ictimaiyyətə danışsınlar. Onun sözlərinə görə, insanlar bilməlidirlər ki, şəxsiyyət vəsiqəsini müsadirə etmək cinayətdir.
“Gürcüstanda çoxlu müşahidə missiyaları var. Biz bu insanların hər birini qoruya bilərik. Xoşbəxtlikdən, insanların monitorinq təşkilatları ilə üz-üzə danışması imkanımız oldu. Biz məlumat verməliyik. Bunu dayandırmaq və onları qorxutmaq üçün yeganə mexanizm bu insanların adının açıqlanmasıdır”, Tsitlidze deyir.
Həmçinin, Gürcüstanın Xalq Müdafiəçisi hədə-qorxu, zorakılıq və/və ya digər qanunsuz yollarla Gürcüstan vətəndaşlarının şəxsiyyət vəsiqələrindən məhrum edilmiş istənilən vətəndaşa öz mandatı çərçivəsində yardım etməyə hazır olduğunu bildirir. Belə hallarda insanlar 1481 qaynar xətti ilə əlaqə saxlaya bilərlər.
İctimai müdafiəçi hüquq-mühafizə orqanlarını ictimaiyyətə yayılan məlumatlara uyğun olaraq mümkün cinayət faktları əsasında araşdırma aparmağa çağırır.
Ombudsmandan başqa qeyri-hökumət təşkilatları: “Ədalətli Seçkilər”, SAIA və “Transparency International – Georgia” yayılan məlumatlardan narahat olduqlarını bildirir, hüquq-mühafizə və aidiyyəti dövlət orqanlarını məsələ ilə bağlı araşdırmalara və vaxtında müvafiq tədbirlər görməyə çağırırlar.
Müxalifət nümayəndələrinin fikrincə, buna qarşı dura biləcək əsas silah seçkilərdə yüksək seçici fəallığı olacaq.
Müxalifət deyir ki, hər şeyə kölgə salacaq yüksək fəallıqdır və hakimiyyətin ən çox istəmədiyi də budur.
